Wereldoorlog II-erfgoed

2025 

Een jaar waarin het einde van de Tweede Wereldoorlog, 80 jaar geleden, extra herdacht wordt. Op sommige plaatsen zijn de littekens van dit verwoestende conflict nog altijd zichtbaar in ons landschap – al moet je soms goed kijken.

In verschillende gemeenten van ons werkingsgebied werden projecten opgestart rond de herdenking van de Tweede Wereldoorlog, vaak focussend op de oorlog in of vanuit de lucht, met vliegtuigcrashes en bominslagen. Lees hieronder meer over deze projecten! Als IOED ondersteunen we deze initiatieven op verschillende manieren. 

Daarnaast hebben we zelf ook een project opgestart rond inventarisatie van relicten uit deze periode. We maken daarvoor dankbaar gebruik van de reeksen luchtfoto's die gemaakt werden aan het einde van de Tweede Wereldoorlog. Deze luchtfoto's werden gedigitaliseerd en gegeorefereerd door de U Gent Vakgroep Archeologie en aan ons ter beschikking gesteld door de provincie Vlaams-Brabant. 

Halifax

In Zoutleeuw werd een project gestart vanuit het Halifax comité. Geïnspireerd door mondelinge verhalen, deed dit comité onderzoek naar een vliegtuigcrash ter hoogte van de Durasweg. Ze zochten steun bij de stad Zoutleeuw en bij de IOED om het verhaal te delen en om een monument op te richten voor de mannen die hun leven lieten in Zoutleeuw. 

Het verhaal?

Op 29 mei 1943 steeg Halifax DT-804 van 35 Squadron RAF op vanuit Graveley, VK. Op de terugweg van hun missie (een groot vuurbombardement op het Barmen district in het Duitse Wuppertal) werd het vliegtuig onderschept door Lt Schnauffer, Duitslands meest succesvolle nachtjager. De bommenwerper werd ter hoogte van Zoutleeuw neergeschoten en crashte in een veld langs de Durasweg. Zes van de zeven bemanningsleden overleefden de crash niet. Eén bemanningslid kon op tijd springen maar moest zich achteraf toch overgeven aan de bezetter met zes schotwonden in het been.

Deze mannen hebben hun leven gegeven voor onze vrijheid en als blijk van erkenning en dank worden hun namen en verhaal vereeuwigd op een gedenksteen en een informatiebord.

• Vluchtofficier Hoos Ronald (25), piloot, Liverpool
• Sergeant Bell Ernest (25), vluchtingenieur, Belfast
• Sergeant Kennedy John Gerard (22), navigator, Ardwick
• Sergeant Hodge Ronald William (20), navigator/bombardier, Cheshire
• Sergeant Tannock Alexander (20), luchtschutter, Paisley
• Sergeant Taylor Alexander Munroe (22), luchtschutter, Lossiemouth
• Sergeant Davidson J., radiotelegrafist

Het comité heeft DT-804’s volledige verhaal gereconstrueerd en op deze manier ook haar crashsite weten te lokaliseren. Op 27 september geeft het comité hierover een lezing. Op 28 september zal het monument ingehuldigd worden. 

Schrijf u hieronder in voor de lezing op 27 september.

Tweede Wereldoorlog in de lucht 

In Geetbets wordt in samenwerking met de gemeente en de heemkundige kring Limes Gatia gewerkt aan de inventarisatie van relicten uit de Tweede Wereldoorlog, zichtbaar op luchtfoto’s uit 1944 en 1945. Vooral sporen van vliegtuigcrashes en inslagen van vliegende bommen worden opgespoord.

Dankzij de luchtbeelden wordt zichtbaar waar het landschap letterlijk is getekend door oorlog. De foto’s tonen bomkraters, wrakstukken en verstoorde akkers – stille getuigen van gebeurtenissen die zich toen hoog boven onze hoofden afspeelden.

In 2008 werd er reeds een 'pilotenroute' (20 km) ontwikkeld naar aanleiding van het plaatsen van een monument voor de crash van een Britse bommenwerper. Jaarlijks tijdens 11 november wordt hier hulde gebracht en een bloemstuk neergelegd. In 2009 werden nog twee gelijkaardige monumenten opgericht in de deelgemeente Rummen en ook nog in Hulsbeek naar aanleiding van de crash van twee Poolse bommenwerpers.

Naast deze locaties is er nog een vierde bommenwerper gecrasht. Ook hier werd een monument opgericht waarbij de motor van het vliegtuig op een gegoten sokkel geplaatst werd op het dorpsplein te Grazen. 

Buiten deze vier crashsites getuigen ook de inslagen van vliegende bommen op verschillende plaatsen van de oorlog. De informatie hierover actualiseren we nu op basis van een nieuwe inventarisatie via de luchtfoto's. Op die manier kunnen we de 'pilotenroute' van 2008 updaten en opnieuw onder de aandacht brengen.

Kortenaken Herinnert ... en zal nooit vergeten

Op 8 mei 1945 gaf nazi-Duitsland zich over en kwam er een einde aan de Tweede Wereldoorlog in Europa. Deze historische dag betekende het einde van vijf jaar oorlogsgeweld. Precies 80 jaar later, op 8 mei 2025, herdenken we dit belangrijke moment in onze geschiedenis.

Ter gelegenheid van deze herdenking sloegen de gemeente Kortenaken, de Erfgoedraad, IOED Zuid-Hageland en de Vaderlandslievende Vereniging de handen in elkaar voor het project ‘Kortenaken Herinnert... en zal nooit vergeten’. Een werkgroep werkte een boeiend herdenkingsjaar uit, met aandacht voor herinnering, erfgoed en lokale verhalen.

Om het herdenkingsjaar officieel te openen, werkte de IOED samen met deze partners een tentoonstelling uit met unieke luchtfoto’s die de geallieerden maakten van Kortenaken tijdens de Tweede Wereldoorlog. Centraal in deze expo staan luchtfoto’s van juni 1945 – genomen net na het einde van de oorlog. Deze beelden geven een authentiek beeld van het landschap op dat moment, inclusief sporen van militaire activiteit, vernielingen en aanpassingen aan het terrein. De tentoonstelling bevat ook teasers van verhalen die zullen verschijnen in een boek dat in november van dit jaar uitkomt. Dit boek verzamelt tal van persoonlijke en lokale getuigenissen uit de oorlogsjaren in Kortenaken. Het worden verhalen van moed, verlies, verzet en samenwerking – verhalen die generaties lang werden doorverteld, en nu eindelijk een vaste plek krijgen in het collectieve geheugen van de gemeente.

Luchtfoto’s tonen ons dat landschap méér is dan natuur en bebouwing alleen. Het is ook een archief – een plek waar het verleden nog voelbaar is, als je weet waar je moet kijken. Luchtfoto’s uit de oorlogsjaren brengen deze verborgen geschiedenis opnieuw aan het licht.

Of het nu gaat om een veld in Zoutleeuw waar ooit een bommenwerper neerstortte, bommenkraters in Landen, een grasvlakte in Geetbets waar een V-bom insloeg, of een erf in Kortenaken dat in 1945 nog vol puin lag – elk van deze plekken vertelt een verhaal. En elk van die verhalen draagt bij aan ons collectief geheugen.

Door deze sporen zichtbaar te maken en te delen met het brede publiek, toont het landschap zich als een stille getuige van een donkere periode, en tegelijk als bron van herinnering, bewustwording en verbondenheid. De IOED Zuid-Hageland vraagt dan ook hulp om deze relicten en verhalen te inventariseren. 

Binnenkort vind je hieronder een selectie van luchtfoto's, genomen aan het einde van de Tweede Wereldoorlog. Dankzij de U Gent Vakgroep Archeologie en de provincie Vlaams-Brabant kunnen we deze delen met jullie.